Tại họp báo Chính phủ cuối chiều 2/10, báo chí đặt câu hỏi về việc điều tra, xác minh các đơn tố cáo, tố giác liên quan đến nghệ sĩ quyên góp tiền từ thiện. Người phát ngôn Bộ Công an cho biết các đơn vị nghiệp vụ đã “vào cuộc” xác minh.
Các đơn vị nghiệp vụ đã “vào cuộc”
Trả lời, Trung tướng Tô Ân Xô, Chánh văn phòng – Người phát ngôn Bộ Công an cho biết, vừa qua Bộ Công an đã nhận được tin báo tố giác tội phạm và đơn tố cáo liên quan đến một số cá nhân hoạt động gây quỹ, quyên góp từ thiện cứu trợ cho nhân dân vùng bão lũ khu vực miền Trung năm 2020. Bộ Công an đã chỉ đạo Cục Cảnh sát hình sự kiểm tra, xác minh. Hiện Cục đang phối hợp với các ngân hàng để tiến hành rà soát các tài khoản đã huy động từ thiện để làm rõ việc tiếp nhận quyên góp và quá trình giải ngân.
Sau chỉ đạo của Bộ, Cục Cảnh sát hình sự đã phối hợp với UBND và MTTQ các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi để xác minh làm rõ số tiền các cá nhân đã tiến hành cứu trợ, làm từ thiện tại đó. Cục Cảnh sát hình sự cũng đã mời làm việc với một số tổ chức, cá nhân đề nghị cung cấp thông tin có liên quan giúp có kết luận chính xác về vấn đề này theo đúng quy định của pháp luật.
Trung tướng Tô Ân Xô, Chánh Văn phòng – Người phát ngôn Bộ Công an
Đồng thời, Cục Cảnh sát hình sự cũng đã chỉ đạo lực lượng cảnh sát hình sự ở một số địa phương tiến hành rà soát, nắm tình hình hoạt động từ thiện diễn ra trên các địa bàn để kịp thời phát hiện các trường hợp cá nhân, tổ chức lợi dụng hoạt động kêu gọi từ thiện để thực hiện các hành vi trục lợi hay chiếm đoạt tài sản.
Trước đó, Bộ Công an nhận được đơn tố cáo của một số cá nhân yêu cầu làm minh bạch chuyện quyên góp tiền từ thiện, trong đó có người đã chuyển tiền cho một nghệ sĩ để ủng hộ đồng bào miền Trung. Tuy nhiên, sau đó thấy sự việc làm từ thiện không được minh bạch nên cá nhân này đã đề nghị Bộ Công an điều tra.
Ngoài ra, Công an TP.HCM cũng xác nhận cơ quan này đã nhận được một số đơn của các nghệ sĩ tố cáo bà Nguyễn Phương Hằng có hành vi vu khống, bôi nhọ họ trong các buổi livestream trên mạng xã hội.
Phòng Cảnh sát hình sự (PC02), Công an TP.HCM cũng đã có văn bản gửi Văn phòng cơ quan CSĐT (PC01), Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03), Công an 21 quận, huyện và Công an TP Thủ Đức về việc phối hợp rà soát, xử lý những cá nhân, tổ chức kêu gọi từ thiện nhằm chiếm đoạt tài sản. Theo đó, Phòng PC02 đề nghị các đơn vị và Công an các quận, huyện cũng như TP Thủ Đức phối hợp thực hiện hai vấn đề gồm:
Một là, rà soát, đánh giá tình hình các cá nhân, tổ chức hoạt động từ thiện tự phát, kêu gọi từ thiện trên địa bàn từ năm 2020 đến nay. Có những thống kê cụ thể, gồm: tên cá nhân, tổ chức, quy mô, cơ cấu tổ chức, mục tiêu hoạt động, cơ sở pháp lý.
Hai là, kết quả công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đối với các cá nhân, tổ chức hoạt động tự phát kêu gọi từ thiện để chiếm đoạt tài sản.
Tư túi tiền từ thiện có thể nhận án tù
Theo Luật sư Đặng Hoài Vũ, Trưởng Văn Phòng Luật Sư Đặng Hoài Vũ và đồng sự, việc cá nhân kêu gọi rồi dùng tiền của số đông làm từ thiện, xét về bản chất, có thể xem đây là hợp đồng ủy quyền. Bởi lẽ, việc người dân ủng hộ, quyên góp để giúp cho đồng bào thiên tai, lũ lụt chính là hoạt động tặng cho. Theo đó, những người ủng hộ, quyên góp tài sản là bên tặng cho, bởi họ đã dịch chuyển tài sản thuộc quyền sở hữu của mình sang cho người khác.
Người dân được nhận tiền bạc, nhu yếu phẩm là bên nhận tặng cho, bởi người dân nhận được tài sản được chuyển giao từ một người khác, có quyền sử dụng đối với tài sản này. Còn đối với người kêu gọi ủng hộ, đi trao các nhu yếu phẩm, đây là bên trung gian nhận và giao tài sản. Bởi người này là cầu nối để kết nối, chuyển giao tài sản từ những nhà hảo tâm sang cho người dân.
Hoạt động này được xem như hợp đồng ủy quyền giữa người tặng cho cho cá nhân đứng ra kêu gọi và phân phối tiền cứu trợ. Như vậy, có thể xem đây là giao dịch dân sự phát sinh từ việc ủy quyền và các cá nhân đứng ra từ thiện có nghĩa vụ của người được ủy quyền. Theo đó, người đứng ra từ thiện thực hiện công việc theo ủy quyền và báo cho bên ủy quyền về việc thực hiện công việc đó.
Tuy nhiên, các cá nhân đứng ra kêu gọi từ thiện và người quyên góp không ký kết bất kỳ hợp đồng ủy quyền nào, nên không thể bắt buộc các cá nhân trên thực hiện việc “báo cho bên ủy quyền về việc thực hiện công việc” cụ thể là sao kê, công khai, minh bạch số tiền từ thiện. Pháp luật chưa có quy định bắt buộc nào về việc công khai số tiền cứu trợ đối với cá nhân.
Theo ông Vũ, tiền từ thiện sử dụng không đúng mục đích và tư túi thì tùy mức độ vi phạm có thể bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Về xử phạt hành chính, nếu để thất thoát, chiếm đoạt tiền, hàng cứu trợ, có thể bị phạt tiền từ 5- 10 triệu đồng. Người chiếm đoạt tiền, hàng cứu trợ còn bị buộc phải nộp lại số lợi bất hợp pháp có được.
Về trách nhiệm hình sự, cá nhân sử dụng tiền không đúng mục đích và tư túi có thể phạm một trong hai tội sau đây:
Trường hợp cá nhân có mục đích chiếm đoạt tài sản trước, dùng thủ đoạn gian dối từ đầu, đưa thông tin không đúng sự thật nhằm làm người khác tin hoạt động từ thiện là thật và quyên góp tiền ủng hộ thì cấu thành vi phạm tại Điều 174, tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Tội này quy định: Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 500 triệu đồng trở lên thì bị phạt tù từ 12- 20 năm hoặc tù chung thân. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10- 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1-5 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Trường hợp sau khi kêu gọi tiền cứu trợ, cá nhân này mới nảy sinh ý định chiếm đoạt bằng các thủ đoạn gian dối, không sử dụng một phần hoặc toàn bộ số tiền vào mục đích ban đầu thì cấu thành tội phạm tại Điều 175, tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Theo đó, phạm tội chiếm đoạt tài sản trị giá 500 triệu đồng trở lên thì bị phạt tù từ 12- 20 năm.
LS. Hoàng Minh Hiển. Nguồn: Internet
Luật sư Hoàng Minh Hiển (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho hay: Người (tổ chức) hoạt động từ thiện nói chung sẽ phải công khai với những (người) hay thành viên của tổ chức từ thiện. Đối với những người nổi tiếng hay có ảnh hưởng lớn trong xã hội, hơn ai hết, việc công khai vấn đề tài chính là cần thiết.
Theo luật sư Hiển, tiền quyên góp, đóng góp của các cá nhân, tổ chức để phục vụ hoạt động từ thiện mà bị sử dụng tư túi, vụ lợi cá nhân hoặc sử dụng không đúng mục đích thì căn cứ các quy định của BLHS hiện hành, tùy từng tình huống cụ thể mà có thể bị xem xét, xử lý. Các tội có thể bị xử lý gồm tội “Sử dụng trái phép tài sản”, “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” hoặc “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản“.
Ngô Đức Hành ( tổng hợp )